Ngày nay, khi điều kiện kinh tế các gia đình cùng với kiến thức nuôi dưỡng con cái ngày càng khấm khá lên, nhiều bà mẹ rất muốn nuôi con theo khoa học. Để có được những đứa con lớn nhanh, khỏe mạnh và thông minh, lớn lên trở thành những công dân có ích cho xã hội, các bà mẹ cần nắm vững một số lời khuyên hay có thể nói đó là những nguyên tắc cơ bản nhất, là kim chỉ nam cho việc nuôi dưỡng con cái:
“Hãy nuôi con bằng sữa mẹ và cho con ăn bổ sung hợp lý”.
“Hãy nuôi con theo nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị của nó”.
1. Vậy thế nào là “nuôi con bằng sữa mẹ và cho con ăn bổ sung hợp lý”?
Ở đây có hai vế: thứ nhất là “nuôi con bằng sữa mẹ hợp lý” và thứ hai là “cho con ăn bổ sung hợp lý”.
Chúng ta sẽ thảo luận về vế thứ nhất “nuôi con bằng sữa mẹ hợp lý” trước. Cần phải nhất trí tuyệt đối rằng, sữa mẹ là thức ăn tốt nhất đối với trẻ trong năm đầu. Sữa mẹ cung cấp đủ các chất dinh dưỡng, phù hợp nhất với yêu cầu phát triển của trẻ trong 6 tháng đầu. Sữa mẹ còn có kháng thể giúp trẻ tăng sức đề kháng chống lại bệnh tật. Nuôi con bằng sữa mẹ thuận tiện, ít tốn kém, bảo đảm an toàn. Nuôi con bằng sữa mẹ còn tăng gắn bó tình cảm mẹ con, và có lợi cho sức khoẻ người mẹ, giảm nguy cơ mắc ung thư vú và ung thư buồng trứng. Vì vậy, cần cho trẻ sơ sinh bú mẹ sớm, ngay trong vòng một giờ đầu sau khi sinh. Trong 6 tháng đầu tức là từ lúc sinh ra đến tròn 180 ngày chỉ cho trẻ bú hoàn toàn sữa mẹ, nghĩa là ngoài sữa mẹ không cho trẻ ăn/ uống gì thêm (trừ các loại thuốc ki cần thiết). Từ sau tháng thứ 6 bắt đầu cho ăn bổ sung hay ăn sam, nhưng vẫn tiếp tục cho con bú cùng với ăn bổ sung và cho bú kéo dài đến 18-24 tháng. Đó là chi tiết lời khuyên trong vế thứ nhất “nuôi con bằng sữa mẹ hợp lý”.
Vế thứ hai “cho con ăn bổ sung hợp lý” gồm những gì? Đó là hãy bắt đầu cho con ăn bổ sung sau 6 tháng; cho con ăn dần từ ít đến nhiều, từ lỏng đến đặc; thức ăn phải đa dạng (thực hiện tô màu đĩa bột) để có chất lượng và cân đối về dinh dưỡng đảm bảo nhu cầu theo lứa tuổi. Khi quấy bột nên thêm dầu mỡ để có thêm năng lượng. Cho con ăn nhiều bữa (4-6 bữa/ngày tùy theo lứa tuổi). Không kiêng khem quá mức. Sau 24 tháng tuổi, cho con ăn chung ngày 3 bữa chính với gia đình, nhưng phải có khẩu phần ưu tiên riêng và phải có thêm 2 bữa phụ. Cần tạo cho trẻ thói quen ăn hỗn hợp tất cả các loại thực phẩm và ăn nhạt. Không cho trẻ ăn bánh kẹo, uống nước ngọt trước bữa ăn. Khi con ốm/ bệnh, tuyệt đối không được ngừng cho bú cho ăn mà cần cho con tiếp tục bú/ ăn ít một nhưng nhiều bữa và bổ sung dịch/ nước. Đó là những nội dung chi tiết của “cho con ăn bổ sung hợp lý”.
2. “Hãy nuôi con theo đúng nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị của nó”
Chúng ta đều biết “trẻ em không phải là người lớn thu nhỏ lại”. Do các cơ quan, tổ chức cơ thể chưa hoàn thiện, trẻ em đang tuổi lớn và phát triển nhu cầu năng lượng và các chất dinh dưỡng của trẻ rất cao. Cho nên cần quan tâm chăm sóc và nuôi dưỡng, đảm bảo cho trẻ được ăn nhiều năng lượng và nhiều các chất xây dựng cơ thể như chất đạm, chất khoáng và vi chất dinh dưỡng. Ăn uống tốt giúp cho trẻ lớn, phát triển và hoạt động bình thường cho tới lúc trưởng thành. Các thói quen ăn uống được hình thành rất sớm nên cần phải giáo dục sớm cho trẻ các thói quen về vệ sinh ăn uống. Đối với trẻ ốm phải cố gắng dỗ cho trẻ ăn, mặc dù nó không thấy ngon miệng và khả năng tiêu hoá hấp thu giảm; vì thế cần chế biến cho trẻ ăn đa dạng các món cháo, súp, và nước quả … những món ăn mà chúng vẫn ưa thích. Chú ý sau khi ốm, trẻ thường ăn trả bữa, cần phải cho trẻ ăn nhiều hơn bình thường, để trẻ hồi phục nhanh và đảm bảo đủ nhu cầu dinh dưỡng.
Sau đây là tóm tắt nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho trẻ đến 9 tuổi để các bà mẹ tham khảo áp dụng nuôi con hàng ngày.
2.1. Nhu cầu khuyến nghị về năng lượng và các chất sinh năng lượng
Mới đây, các tác giả Mỹ khuyến cáo rằng trong bất kể một loại thức ăn thay thế sữa mẹ (Fomulas) nào (trong trường hợp cần thiết phải sử dụng cho trẻ) cũng phải đảm bảo 40% năng lượng từ chất béo, tối đa có thể tới 57%.
2. Nhu cầu khuyến nghị về các chất khoáng
3. Nhu cầu khuyến nghị về một số vi chất dinh dưỡng quan trọng cho tăng trưởng và phát triển
PGS. TS. Phạm Văn Hoan
