Hiểu về các giai đoạn phát triển của trẻ sẽ giúp cha mẹ chăm sóc trẻ đúng cách, biết được trẻ có đang phát triển bình thường hay không cũng như tạo điều kiện cho bé khỏe mạnh toàn diện. Nếu cha mẹ đang phân vân không biết con mình có đang bỏ lỡ nhịp tăng trưởng nào hay không, hãy tham khảo ngay bài viết sau.
Các giai đoạn phát triển của trẻ sơ sinh đến 18 tháng
Trong các giai đoạn phát triển của trẻ thì giai đoạn từ 0 – 18 tháng tuổi có thể được xem là giai đoạn cột mốc quan trọng nhất. Trong giai đoạn này, trẻ sơ sinh sẽ có bước tăng trưởng thể chất vượt trội. Trong 18 tháng đầu đời, chiều dài (chiều cao) của bé có thể tăng thêm 30cm và trọng lượng của trẻ có thể tăng gấp 3 lần lúc mới sinh. (1)
Các chuyên gia y tế thường khuyên các bậc phụ huynh nên giao tiếp nhiều với trẻ trong giai đoạn này. Bên cạnh đó, bố mẹ cũng cần lưu ý:
- Hạn chế cho bé nằm sấp để giúp tăng cường cơ vùng cổ và cơ vùng lưng.
- Bố mẹ nên trông chừng trẻ cẩn thận tránh các tai nạn có thể xảy ra khi bé lật hoặc bò,..
- Khi trẻ khóc, việc dỗ dành của bố mẹ sẽ xây dựng mối quan hệ tình cảm tốt hơn.
Dưới đây là bảng các giai đoạn phát triển của bé từ 0 đến 18 tháng:
1-3 tháng | 4-6 tháng | 7-9 tháng | 10-12 tháng | 12-18 tháng | |
Khả năng nhận thức | Trẻ có sự quan tâm đến các đồ vật xung quanh
Trẻ dễ mất hứng thú với các hoạt động lặp đi lặp lại, máy móc, khô khan |
Trẻ bắt đầu nhận dạng được các gương mặt quen thuộc
Cảm giác được âm thanh tốt hơn Bé bắt đầu có phản ứng lại với sự quan tâm, tình yêu của bố mẹ |
Trẻ đưa tay lên miệng
Biết truyền đồ vật từ tay này sang tay kia |
Bé bắt đầu thích tìm kiếm những thứ bị giấu | Đã có thể học và sử dụng được thìa (muỗng).
Bé có thể chỉ đúng các bộ phận cơ thể khi bạn gọi tên bộ phận đó |
Khả năng nhận biết xã hội và phát triển tình cảm | Trẻ bắt đầu cố gắng nhìn mọi người
Bắt đầu mỉm cười nhiều hơn |
Trẻ bắt đầu có các biểu cảm nét mặt
Thích chơi đùa với mọi người Trẻ nhận biết được các tone giọng khác nhau. |
Bé nhận biết được người lạ | Bé có thể đeo bám những người thân quen
|
Bé có thể khóc khi gặp người lạ
Có thể biết nổi giận Có thể tham gia các trò chơi đóng vai đơn giản |
Khả năng ngôn ngữ | Bắt đầu thủ thỉ và tạo ra các âm thanh
Bé tỏ vẻ lắng nghe khi bố mẹ trò chuyện với mình
Trẻ có thể phát âm ra các tiếng khác nhau để biểu đạt |
Bé bập bẹ bắt chước các âm thanh nghe được
Bé cười với mọi người |
Bé có thể nhận biết được khi ai đó gọi tên
Một số bé có thể bập bẹ bắt đầu gọi mẹ, ba,..
Có thể giao tiếp bằng cử chỉ |
Trẻ có thể phát âm ra những từ không rõ nghĩa
Trẻ thích bắt chước âm thanh và cử chỉ |
Trẻ có thể nói một số từ đơn giản
Biết vẫy chào tạm biệt |
Hoạt động / Thể chất | Trẻ thường quay đầu và chú ý đến nơi có âm thanh
Dõi theo và nắm chặt đồ vật Trả cố gắng ngẩng đầu và ngực lên cao
|
Bé với lấy đồ vật xung quanh
Bắt đầu lật người và trườn người |
Trẻ có thể bắt đầu ngồi dậy mà không cần hỗ trợ
Bắt đầu tập bò và cuộn người lại Khi bố mẹ giữ cho bé đứng, bé có thể sẽ nảy người lên |
Trẻ có thể tự đứng dậy
Bắt đầu tập đi |
Trẻ có thể đi
Có thể tự đứng một mình Có thể leo lên một vài bậc thang Có thể tự uống nước bằng cốc |
Các giai đoạn phát triển của trẻ 18 tháng đến 2 tuổi
Từ 18 tháng đến 2 tuổi là khoảng thời gian trẻ đã bắt đầu biết đi nhanh hoặc chạy, thích vận động nên cần một chế độ dinh dưỡng tốt, ngủ đủ giấc và quan trọng nhất là nhận được sự yêu thương từ mọi người xung quanh.
Nhìn vào các giai đoạn phát triển của trẻ trong khoảng thời gian này, bố mẹ có thể dễ dàng nhận thấy các dấu hiệu tự lập, tìm tòi và khám phá của trẻ dần trở nên rõ nét hơn. Ví dụ, trẻ đã bắt đầu có thể cầm muỗng tự xúc cơm, tự chơi đồ chơi, tự chạy quanh nhà để khám phá và bắt đầu có phản xạ phân biệt được người quen với người lạ.
Dưới đây là vài hướng dẫn để tạo ra không gian vui chơi, sinh hoạt phù hợp với các dấu hiệu phát triển đặc thù ở trẻ từ 18 – 24 tháng tuổi:
- Bảo vệ sàn nhà, sân chơi an toàn cho trẻ;
- Sử dụng kỷ luật nhẹ nhàng cho trẻ, tránh tổn thương trẻ;
- Hát, đọc, trò chuyện với trẻ để con có thể tăng khả năng vốn từ;
- Chăm sóc trẻ thật tốt, quan tâm, chia sẻ để trẻ nhận thấy ấm áp.
Dưới đây là bảng các giai đoạn phát triển của trẻ 18 tháng đến 2 tuổi:
18 tháng | 24 tháng | |
Khả năng nhận thức | Có thể nhận biết những thứ trong tranh, ảnh,..
Ghi nhớ và nhận biết được các đồ vật phổ biến Vẽ các nét vẽ nguệch ngoạc Thực hiện được các khẩu lệnh đơn giản như: đứng lên, ngồi xuống |
Trẻ thích xem các trò chơi nhập vai – diễn xuất – giả vờ
|
Khả năng nhận biết xã hội và phát triển tình cảm | Tự hào về những việc bản thân có thể làm
Nhận diện được bản thân từ trong gương |
Trẻ thích được chơi với các bạn cùng lứa |
Khả năng ngôn ngữ | Có thể thực hiện theo các hướng dẫn cơ bản từ người lớn
Thích lắng nghe câu chuyện hay bài hát |
Trẻ bắt đầu đặt những câu hỏi đơn giản
Có thể gọi tên nhiều thứ |
Hoạt động / Thể chất | Bắt đầu tập chạy
Ăn bằng thìa Uống bằng cốc Có thể vừa đi vừa kéo đồ chơi Nhảy múa Ngồi được vào ghế |
Chạy
Kiễng chân Nhảy lên, nhảy xuống Vẽ các đường tròn, đường thẳng Tập ném bóng |
Giai đoạn phát triển của trẻ 3 đến 5 tuổi
Từ 3 – 5 tuổi là lúc trẻ đến trường mầm non. Tính độc lập, sự tò mò của trẻ có thể được khơi dậy bởi môi trường mới, bạn bè mới, trải nghiệm mới tại nhà trẻ, lớp học, trường mầm non,. Trong thời gian phát triển này, trọng lượng trẻ có thể tăng thêm từ 4 – 5kg còn chiều cao thì tăng thêm từ 13 – 15cm.
Đặc điểm chung ở các giai đoạn phát triển của trẻ từ 3 đến 5 tuổi là bé thường rất quấn quýt với bố mẹ. Bé có khuynh hướng quan sát bố mẹ để học tập và bắt chước theo tập tính, hành vi. Vì thế, bố mẹ cũng nên chủ động tương tác, đọc truyện, chơi đùa, giao tiếp và định hướng trẻ nhiều hơn.
Bạn có thể hướng dẫn cho bé cách làm những công việc đơn giản tại nhà, chỉ dẫn lại nếu bé làm sai và giải thích cho trẻ hiểu những hành vi không đúng. Bên cạnh đó, bé đang độ tuổi hiếu động, bố mẹ cần tích cực chú ý quan sát để phòng tránh các tai nạn nguy hiểm có thể xảy ra cho bé.
Dưới đây là bảng các giai đoạn phát triển của trẻ từ 3 đến 5 tuổi:
3 tuổi | 4 tuổi | 5 tuổi | |
Khả năng nhận thức | Bé có thể tự mở cửa, vặn nắm cửa
Bé tự lật trang sách Có thể ghép các câu đố Có thể sử dụng các loại đồ chơi có động cơ |
Có thể đếm được
Có thể vẽ hình que Có thể dự đoán các diễn biến tiếp theo của câu chuyện Có thể nhớ tên của một số màu sắc, số và chữ Bé có thể tự dọn dẹp đồ chơi |
Vẽ được nét vẽ phức tạp hơn (như vẽ được hình người)
Đếm số, ghi nhớ số tốt Có thể ghi nhớ và viết được các chữ cái, số, hình dạng đơn giản Hiểu thứ tự của các quy trình đơn giản Có thể nói tên và địa chỉ của mình Ghi nhớ nhiều màu sắc |
Khả năng nhận biết xã hội và phát triển tình cảm | Bé có thể đồng cảm với mọi người
Bé có thể tự mặc quần áo Trẻ có thể bộc lộ cảm xúc, tình cảm Bắt đầu biết sở hữu, nhận biết đồ vật nào của mình hay của người khác Có thể cảm thấy khó chịu nếu thay đổi thói quen |
Bé có thể chơi các trò chơi nhập vai – diễn xuất
Trẻ có thể nhận biết được những điều trẻ thích và không thích Biết giả vờ |
Nhận thức về giới tính
Thích chơi với bạn bè Hát, khiêu vũ và có thể chơi trò chơi diễn xuất |
Khả năng ngôn ngữ | Trẻ nói chuyện nhiều hơn, có thể nói đến 2-3 câu cùng lúc
Trẻ nhớ và gọi tên được các vật dụng hàng ngày Trẻ có thể giao tiếp tốt với mọi người trong nhà |
Trẻ có thể kể về những chuyện xảy ra ở nhà trẻ hoặc ở trường
Nói được thành câu hoàn chỉnh Biết nói chuyện vần điệu, biểu cảm Có thể nói họ và tên của mình |
Có thể kể những câu chuyện
Đọc thuộc lòng các bài hát thiếu nhi hoặc hát các bài hát Có thể đọc được chữ cái và số Trả lời được các câu hỏi đơn giản, hay thắc mắc về thế giới xung quanh |
Hoạt động / Thể chất | Trẻ có thể đi lên và xuống các bậc thang bằng một chân
Chạy nhảy dễ dàng Trẻ có thể chơi bắt bóng Trẻ có thể chơi cầu tuột |
Có thể đi lùi
Tự tin leo cầu thang Có thể nhảy múa
|
Có thể lộn nhào
Sử dụng được kéo Có thể đu trên xích đu Tự đi vệ sinh |
Giai đoạn phát triển của trẻ lứa tuổi đi học
Trong những năm học, trẻ em có sự độc lập và phát triển bản thân nhiều hơn. Sự tự tin của trẻ dần được hình thành và sẽ bị ảnh hưởng bởi những thách thức về học tập, xã hội, môi trường học đường.
Trong giai đoạn trưởng thành này, thách thức trong việc nuôi dạy con ngày một lớn. Các bậc cha mẹ phải cân bằng giữa sự quan tâm muốn bảo vệ con, các quy tắc quản lý trẻ, duy trì mối quan hệ gia đình, cho trẻ quyền riêng tư, khuyến khích trẻ tự tin,..
Đây là giai đoạn cho dù trẻ có phát triển nhanh nhưng vẫn cần cha mẹ và người thân đặt ra giới hạn và khuyến khích các thói quen lành mạnh.
Các lưu ý mà bạn nên làm để đảm bảo trẻ tiếp tục phát triển khỏe mạnh:
- Đảm bảo trẻ ngủ đủ giấc;
- Rèn luyện thể dục thường xuyên và tập luyện các môn thể thao cá nhân hoặc đồng đội; có ít nhất 60 phút vận động mỗi ngày.
- Tạo không gian yên tĩnh, tích cực cho việc đọc sách và học tập tại nhà;
- Nên giới hạn thời gian sử dụng thiết bị điện tử cẩn thận;
- Xây dựng và duy trì truyền thống tích cực của gia đình.
Dưới đây là bảng các giai đoạn phát triển của trẻ ở lứa tuổi đi học:
6-8 tuổi | 9-11 tuổi | 12-14 tuổi | 15-17 tuổi
|
|
Khả năng nhận thức | Có thể hoàn thành được các hướng dẫn với 3 bước trở lên
Có thể biết đếm ngược Biết phân biệt trái và phải Nhận thức được thời gian |
Có thể sử dụng các thiết bị thông thường, bao gồm điện thoại, máy tính bảng
Viết được câu chuyện và bức thư Thời gian tập trung chú ý lâu hơn |
Phát triển các quan điểm và ý kiến có thể khác với ý kiến của cha mẹ
Nâng cao nhận thức rằng không phải lúc nào cha mẹ cũng đúng Có khả năng hiểu các ký hiệu hay ký tự tượng hình Khả năng suy nghĩ logic đang được cải thiện, nhưng vỏ não trước vẫn chưa trưởng thành |
Hình thành nề nếp thói quen làm việc và học tập
Bắt đầu có ước mơ rõ ràng Có thể xuất hiện xung đột chính kiến với phụ huynh |
Khả năng nhận biết xã hội và phát triển tình cảm | Tương tác và phối hợp hành động với người khác
Có thể chơi với trẻ em thuộc các giới tính khác nhau Trẻ thích học theo và bắt chước hành vi của người lớn Cảm thấy ghen tị |
Có thể có một vài bạn thân
Có thể biết thông cảm, nhìn nhận từ góc độ của người khác Trải nghiệm nhiều áp lực hơn từ bạn bè |
Có thể trở nên độc lập hơn với cha mẹ
Đòi hỏi về quyền riêng tư nhiều hơn |
Có cảm xúc với hẹn hò và tình dục
Trẻ có xu hướng dành nhiều thời gian cho bạn bè, ít lưu tâm đến gia đình Phát triển lòng trắc ẩn và đồng cảm với người khác |
Khả năng ngôn ngữ | Có thể đọc được sách
Hiểu lời nói và nói tốt |
Lắng nghe những lý do cụ thể (như niềm vui hoặc áp lực học tập)
Hình thành ý kiến dựa trên những gì đã nghe được Có thể ghi chú ngắn gọn Dễ dàng đọc hiểu và làm theo hướng dẫn dạng chữ viết Rút ra các suy luận logic dựa trên việc đọc Có thể viết về một ý tưởng chính rõ ràng Có thể lập kế hoạch và đưa ra phát biểu |
Có thể sử dụng lời nói không có nghĩa đen
Có thể sử dụng giọng nói để truyền đạt ý định ( có thể là mỉa mai) |
Có thể nói, đọc, nghe và viết thành thạo và dễ dàng
Thích trò chuyện về những chủ đề và quan điểm phức tạp Có thể viết lập luận, logic hơn Có thể hiểu tục ngữ, ngôn ngữ tượng hình và phép loại suy |
Hoạt động / Thể chất | Có thể nhảy dây hoặc đi xe đạp
Có thể vẽ hoặc sơn Có thể đánh răng, chải tóc và hoàn thành các thao tác chải chuốt cơ bản Có thể rèn luyện các kỹ năng thể chất để hoàn thiện hơn |
Có thể xuất hiện vài dấu hiệu dậy thì sớm như mọc lông hoặc tăng trưởng kích thước ngực
Nâng cao trình độ kỹ năng trong các hoạt động thể dục, thể thao |
Trẻ giới tính nữ có thể sẽ bắt đầu có chu kỳ kinh nguyệt
Các đặc điểm giới tính phụ như lông nách và thay đổi giọng nói xuất hiện Chiều cao hoặc cân nặng có thể thay đổi nhanh chóng và sau đó chậm lại |
Tiếp tục hoàn thiện về thể chất, đặc biệt là gia tăng khối lượng cơ nạc ở bé trai |
Trên đây là tất cả những điều bạn cần biết về các giai đoạn phát triển của trẻ. Hy vọng qua bài viết này, bố mẹ đã nhận biết được đặc điểm của từng cột mốc phát triển thể chất mà bé yêu đang trải qua. Nuôi dạy con trẻ chưa bao giờ là điều dễ dàng. Nếu bố mẹ thấy con mình có dấu hiệu chậm lớn, thấp còi, có các hành vi chậm phát triển trí não, không phù hợp với lứa tuổi; hãy chủ động dẫn bé đến Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome để được đội ngũ bác sĩ hàng đầu thăm khám, tư vấn và điều trị kịp thời. Chúc bé yêu nhà bạn vượt qua các giai đoạn phát triển của trẻ thơ một cách khỏe mạnh và phát triển toàn diện.