Làm thế nào để con có chiều cao vượt trội luôn là mong muốn của nhiều bố mẹ. Ngoài chế độ ăn uống, vận động, tiêm hormone tăng trưởng chiều cao cũng được xem là một giải pháp hiệu quả được y học thế giới công nhận và ứng dụng rộng rãi. Vậy hormone tăng trưởng là gì? Đây có phải là cách giúp tăng chiều cao an toàn và hiệu quả?
Hormone tăng trưởng GH là gì?
Hormone tăng trưởng GH (Growth Hormone) là một loại nội tiết tố quan trọng được sản xuất bởi tuyến yên – tuyến nội tiết với kích thước bằng hạt đậu trên não của mỗi người.
Hormone tăng trưởng đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển chiều cao cấu tạo cơ thể, sửa chữa tế bào và trao đổi chất ở con người. Ngoài ra, loại hormone này cũng giúp tăng phát triển cơ bắp, sức mạnh, hiệu suất tập thể dục, đồng thời giúp cơ thể phục hồi sau chấn thương và bệnh tật.
Bên cạnh các yếu tố về di truyền và chuyển hóa trong cơ thể, hormone tăng trưởng còn chịu sự ảnh hưởng của chế độ ăn uống và lối sống của mỗi người.
Hormone tăng trưởng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển chiều cao ở trẻ em
Nguyên nhân gây thiếu hormone tăng trưởng
Trong một số trường hợp, hormone tăng trưởng tiết ra ít hơn bình thường, gây ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa và phát triển chiều cao của một người. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến gây thiếu hormone tăng trưởng:
- Tuyến yên tạo ra quá ít hormone tăng trưởng do di truyền, chấn thương não nghiêm trọng, phẫu thuật hoặc sinh ra không có tuyến yên.
- Các u ở tuyến yên hoặc u chèn ép xung quanh như u vùng dưới đồi, u não, u tuyến tùng…
- Bệnh lý nhiễm trùng thần kinh trung ương hoặc nhiễm trùng toàn thân gây biến chứng lên não.
- Ảnh hưởng bởi các phương pháp trị liệu như xạ trị vùng sọ, tai mũi họng và hốc mắt.
- Suy tuyến yên tạm thời trong giai đoạn tiền dậy thì, mất cảm xúc, suy tuyến giáp.
Hầu hết các trường hợp (chiếm từ 50 – 70%) bị thiếu hụt hormone tăng trưởng đơn thuần, việc thiếu hormone tăng trưởng cũng có thể là một trong những triệu chứng của thiếu hụt nhiều hormone tuyến yên.
Có nên tiêm hormone tăng trưởng chiều cao không?
Bé chỉ nên được tiêm hóc môn tăng trưởng chiều cao khi nằm trong nhóm đối tượng chỉ định phù hợp với phương pháp này. Tại Việt Nam, tiêm hóc môn tăng trưởng được chỉ định cho 05 nhóm đối tượng sau:
- Nhóm trẻ thiếu hóc môn tăng trưởng GH;
- Nhóm trẻ nhỏ hơn so với tuổi thai (trẻ khi sinh ra nhỏ hơn 2500g);
- Nhóm trẻ mắc bệnh thận mãn tính;
- Hội chứng Turner: Rối loạn nhiễm sắc thể giới tính chỉ xảy ra ở nữ giới;
- Hội chứng Prader-Willi: Một rối loạn di truyền hiếm gặp trên nhiễm sắc thể số 15, khiến bệnh nhân thấp lùn, tay chân ngắn hơn bình thường.
Một số trường hợp khác, trẻ bị chậm phát triển mà không thể chẩn đoán rõ bệnh lý (gọi là triệu chứng thấp lùn vô căn) thì việc tiêm hormone tăng trưởng chiều cao có thể được cân nhắc. Tuy vậy, đây là phương pháp có nhiều tác dụng phụ, do đó cần phải được bác sĩ thăm khám và chỉ định rõ ràng.
Theo ThS.BS Nguyễn Anh Duy Tùng – Bác sĩ dinh dưỡng tại Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome, độ tuổi tối ưu để tiến hành tiêm hormone tăng trưởng chiều cao là từ 5 tuổi trở lên đến tiền dậy thì (trước 11 tuổi).
Sau tiêm, trẻ cần được theo dõi sát sao trong 3 – 6 tháng đầu để xem đáp ứng điều trị, và phát hiện sớm các tác dụng phụ có thể gặp như tăng áp lực nội sọ, đau xương khớp, sưng tay chân. Bố mẹ cần trao đổi với bác sĩ để điều chỉnh lượng hormone tiêm nếu có bất thường xảy ra.
Tiêm hormone tăng trưởng chiều cao có thể giúp cải thiện được chiều cao không?
Tiêm hormone tăng trưởng chiều cao có giúp tăng chiều cao?
Theo ThS.BS Nguyễn Anh Duy Tùng – Bác sĩ dinh dưỡng tại Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome, tiêm hormone tăng trưởng GH là một giải pháp rất hiệu quả, chỉ định cho phương pháp này rất rõ ràng và các bằng chứng cải thiện chiều cao thì rất rõ rệt. Tuy nhiên, vì mức chi phí điều trị cực kỳ cao cùng các ràng buộc nhất định của Bảo hiểm Y tế mà phương pháp tiêm hormone tăng trưởng chưa thực sự phổ biến tại Việt Nam.
Tiêm hormone tăng trưởng chiều cao đặc biệt hiệu quả với đối tượng trẻ em được chẩn đoán thấp lùn vô căn – tức thấp lùn không do bất kỳ bệnh lý nào. Trong hầu hết trường hợp, trẻ thấp lùn vô căn được điều trị bằng hóc môn GH cho thấy hiệu quả cải thiện chiều cao hơn 6cm so với nhóm không được điều trị.
1. Với trẻ thiếu hormone tăng trưởng
Trẻ thiếu hormone tăng trưởng (GH) sẽ có tốc độ tăng trưởng kém so với trẻ cùng lứa tuổi. Việc điều trị tiêm hormone tăng trưởng chiều cao thường sẽ thu được kết quả khá rõ:
- Trong vòng 6 tháng đầu kể từ khi bắt đầu điều trị, con bạn có thể cao thêm từ 2.5 – 5cm.
- Cùng với chiều cao, bàn chân của trẻ có thể dài hơn trong vòng 6 đến 8 tuần, vì vậy bạn có thể phải mua giày mới thường xuyên hơn.
- Con bạn sẽ thèm ăn nhiều hơn bởi tăng cảm giác thèm ăn là dấu hiệu phổ biến sau khi tiêm hóc môn GH.
- Con bạn có thể trông gầy hơn một thời gian khi chiều cao bắt đầu tăng trưởng. Việc tăng khối lượng cơ nạc và giảm khối lượng chất béo là phổ biến sau khi tiêm hormone tăng trưởng chiều cao.
Ở những trẻ thiếu hormone GH, bên cạnh việc tiêm trực tiếp hormone này vào người, trẻ cần được kết hợp thêm theo chế độ dinh dưỡng tốt để có thể giúp chiều cao tăng tốc, “bắt kịp” chiều cao chuẩn theo độ tuổi đã được quy định bởi WHO.
Bên cạnh dinh dưỡng, chiều cao của trẻ còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như di truyền, hormone tuyến giáp, tuyến sinh dục, tuyến thượng thận và rất nhiều yếu tố khác như các chất khoáng vi lượng (canxi, kẽm…), vitamin (D3…). Vì thế, phác đồ điều trị tăng chiều cao cho trẻ thiếu hormone tăng trưởng là một phác đồ phức tạp, chắc chắn cần sự tư vấn và theo dõi thường trực của bác sĩ.
2. Với trẻ không thiếu hormone tăng trưởng
Khi trẻ không có tình trạng thiếu hormone nhưng vẫn kém phát triển chiều cao, bác sĩ có thể tư vấn, trao đổi với bố mẹ những vấn đề khác có thể gặp như chế độ ăn uống chưa hợp lý gây thiếu các yếu tố vi lượng hoặc các bệnh lý mà trẻ đang mắc phải để có hướng điều trị tốt hơn.
Bố mẹ không nên tự ý tiêm hormone tăng trưởng chiều cao hoặc đến điều trị tại các cơ sở không có uy tín vì nguy cơ thừa hormone, dẫn đến u tuyến yên, bệnh to đầu chi, tăng huyết áp, đau tim..
6 cách giúp kích thích hormone tăng trưởng chiều cao tự nhiên
Để kích thích hormone tăng trưởng chiều cao tự nhiên, các chuyên gia khuyên nên xây dựng chế độ ăn uống, vận động khoa học và cân bằng, ngủ đủ giấc, kiểm soát cân nặng hiệu quả… Cụ thể như sau:
1. Ngủ đủ giấc, tránh thức khuya
Phần lớn hormone tăng trưởng được cơ thể giải phóng khi đang ngủ. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra, ngủ không ngon giấc có thể khiến cơ thể giảm sản xuất hormone tăng trưởng GH.
Đi ngủ đúng giờ, đủ giấc là cách đơn giản kích thích cơ thể tiết hormone tăng trưởng
Ngủ đủ giấc là một trong những cách để cơ thể tăng sản xuất hormone tăng trưởng lâu dài. Để trẻ dễ đi vào giấc ngủ và ngủ đủ giấc, bố mẹ có thể áp dụng các gợi ý sau:
- Tránh để trẻ tiếp xúc với ánh sáng từ màn hình thiết bị điện tử ít nhất 2h00 trước khi ngủ.
- Ưu tiên đọc sách, kể chuyện hoặc trò chuyện với trẻ trước khi ngủ.
- Đảm bảo phòng ngủ có nhiệt độ mát mẻ, phù hợp.
- Không dùng thực phẩm, đồ ứng có chứa caffeine vào cuối ngày.
2. Cắt giảm lượng đường tiêu thụ hàng ngày
Ăn quá nhiều tinh bột trắng, đường trắng hoặc bánh kẹo ngọt sẽ làm tăng lượng đường trong máu. Khi cơ thể tăng đường huyết, lượng hormone insulin trong máu cũng gia tăng theo. Trong khi đó, nhiều bằng chứng thực nghiệm đã chỉ ra rằng insulin có tác dụng ức chế việc giải phóng hormone tăng trưởng (GH) ở người khỏe mạnh. Vì vậy, việc giảm lượng đường tiêu thụ có thể giúp tối ưu hóa lượng hormone tăng trưởng.
3. Xây dựng chế độ ăn uống cân bằng
Việc ăn uống hợp lý sẽ giúp cân bằng lượng đường huyết và hạn chế khả năng tích tụ mỡ thừa, các bệnh lý chuyển hóa, gây giảm tiết hormone tăng trưởng. Những bố mẹ có con nhỏ nên chú ý thiết kế khẩu phần ăn uống hàng ngày hợp lý và vừa đủ theo độ tuổi để giúp trẻ hấp thu tốt nhất các chất dinh dưỡng, từ đó kích thích hormone tăng trưởng chiều cao.
Nên xây dựng chế độ ăn uống của trẻ cân bằng để kích thích hormone tăng trưởng chiều cao
4. Giảm lượng mỡ của cơ thể
Theo nghiên cứu, sự bài tiết hormone tăng trưởng chiều cao suy giảm rõ rệt ở những người bị béo phì. Những người có lượng mỡ bụng cao sẽ bị suy giảm sản xuất loại hormone này. Vì thế, việc giảm lượng mỡ của cơ thể cũng được xem là một cách kích thích hormone tăng trưởng chiều cao tự nhiên.
Chưa kể, khối lượng mỡ nhiều có liên quan đến nhiều bệnh lý chuyển hóa như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, gan nhiễm mỡ,…Do đó, chú trọng giảm lượng mỡ của cơ thể sẽ giúp bạn có một sức khỏe tốt để tăng trưởng chiều cao lành mạnh, đẩy lùi được bệnh tật.
5. Không ăn trước khi ngủ
Cơ thể tiết ra một lượng lớn hormone tăng trưởng một cách tự nhiên, đặc biệt vào ban đêm. Do đó, nếu ăn uống no trước khi đi ngủ sẽ làm tăng mức insulin trong cơ thể, ảnh hưởng đến việc tiết hormone. Chưa kể, một bữa ăn giàu carbohydrate hoặc protein có thể làm tăng đột biến insulin và có khả năng ngăn chặn hormone tăng trưởng được tiết ra vào ban đêm.
Thông thường, mức insulin thường giảm 2 – 3 giờ sau khi ăn, vì vậy, nên ăn 2 – 3 giờ trước khi đi ngủ.
6. Luyện tập thể dục thể thao thường xuyên
Nhiều nghiên cứu đã chứng minh, tập thể dục là một trong những cách hiệu quả nhất để tăng hormone tăng trưởng ở mỗi người. Trong đó, các bài tập thể dục nhịp điệu và các bài tập với trở kháng (tập với tạ hoặc dây thun kháng lực hoặc các bài tập kháng lại trọng lực của cơ thể) là những bài tập kích thích hormone tăng trưởng nhiều nhất.
Tuy nhiên, việc kích thích hormone tăng trưởng chiều cao nhiều hay ít còn phụ thuộc vào loại bài tập, cường độ, chế độ dinh dưỡng trước, trong và sau khi tập cũng như “cơ địa” của mỗi người.
Chính nghiên cứu bên trên cũng đã chỉ rõ, tập thể dục một lần sẽ không thể đem tới hiệu quả duy trì nồng độ hormone tăng trưởng trong vòng 24h sau tập. Trong khi đó, tập thể dục thường xuyên và điều độ mới có thể gia tăng được nồng độ hormone tăng trưởng tích hợp sau 24h tập luyện.
Vì thế, bố mẹ có thể hướng dẫn hoặc cùng trẻ thực hiện lặp đi lặp lại các bài chạy nước rút, hoặc chạy bền để tăng mức hormone tăng trưởng và tối đa hóa việc giảm mỡ.
Tăng trưởng chiều cao tối ưu cho trẻ với Nutrihome
Nếu bố mẹ đã áp dụng nhiều biện pháp kể trên mà con vẫn thấp lùn, chậm lớn hoặc đang phân vân chưa biết đâu là liệu pháp đúng đắn để cải thiện tầm vóc của con trẻ, hãy nhanh chóng đưa bé đến trải nghiệm dịch vụ thăm khám, xét nghiệm và tư vấn Tăng chiều cao tối ưu theo phác đồ chuẩn khoa học tại Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome.
Với đội ngũ bác sĩ dinh dưỡng giàu kinh nghiệm cùng hệ thống máy móc xét nghiệm hiện đại bậc nhất, Nutrihome có thể giúp bố mẹ xác định chính xác nguyên nhân khiến trẻ chậm lớn, chẳng như do thiếu vi chất, do suy giảm các loại hormone chuyển hóa dinh dưỡng, do thiếu hụt hormone tăng trưởng, v.v…từ đó, bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ phát triển chiều cao cho bé với tỉ lệ thành công cao.
Ví dụ, thông qua các xét nghiệm định lượng nồng độ Canxi trong cơ thể và xét nghiệm Định lượng PTH (Parathyroid Hormone) – một loại hóc môn phụ trách việc điều hòa nồng độ CA2+ trong máu, bác sĩ sẽ chẩn đoán được bé có chậm lớn vì tình trạng thiếu hụt canxi hay không.
Nếu có, bác sĩ dinh dưỡng tại Nutrihome sẽ trực tiếp thiết kế phác đồ bổ sung canxi cho trẻ qua dinh dưỡng và thực phẩm bổ sung. Bác sĩ sẽ đồng hành cùng bạn xây dựng thực đơn tăng chiều cao theo ngày / tuần / tháng phù hợp với khẩu vị của trẻ. Trong khi đó, các chuyên gia dinh dưỡng sẽ trực tiếp hướng dẫn mẹ cách lựa chọn và chế biến món ăn đúng cách, giúp trẻ phát triển chiều cao tối ưu.
Mặt khác, nếu trẻ được nghi ngờ chậm lớn do thiếu hụt hóc môn tăng trưởng, thì các bác sĩ sẽ chẩn đoán theo quy trình:
- Bước 1: Đánh giá tình trạng dinh dưỡng;
- Bước 2: Chụp tuổi xương;
- Bước 3: Tiến hành các xét nghiệm tổng quát bao gồm: Tổng phân tích tế bào máu, chức năng gan, chức năng thận, đường huyết, điện giải đồ, chức năng tuyến giáp;
- Bước 4: Tiến hành các xét nghiệm chuyên sâu về hormone tăng trưởng GH (Growth Hormone), IGF1, cortisol trong máu, xét nghiệm nhiễm sắc thể đồ karyotype và các xét nghiệm hormone giới tính trong một số trường hợp cần chỉ định;
- Bước 5: Nếu nghi ngờ về thiếu hormone tăng trưởng thì sẽ là thêm test kích thích GH (GH stimulation test).
Trên đây là tất cả những thông tin mà bố mẹ cần biết về việc tiêm hormone tăng trưởng chiều cao cho trẻ. Trong trường hợp trẻ bị thiếu hormone tăng trưởng gây thấp lùn, việc điều trị tiêm hormone tăng trưởng chiều cao có thể được cân nhắc nhưng cần phải được theo dõi bởi bác sĩ chuyên khoa. Nếu con bạn không thuộc diện được chỉ định tiêm hormone tăng trưởng chiều cao thì bố mẹ cũng đừng lo lắng bởi bên cạnh tiêm chích, việc sản xuất hormone tăng trưởng của cơ thể có thể được điều chỉnh thông qua việc thay đổi chế độ ăn uống, thực hiện lối sống lành mạnh. Nếu bố mẹ vẫn chưa biết vì sao con mình chậm lớn, tốt nhất hãy đưa trẻ đến Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome để được điều trị kịp thời, tránh để trẻ “mất oan” chiều cao vì không được thăm khám kịp lúc.
